KAZ 3 урок Финансовая грамотность

ru

KZ

3-сабақ

Қаржы ұйымдары: кімге сенуге болады?

Барлық сабақтар

Бұл курс ҚНРДА бастамасымен жасалды

Алдыңғы сабақ

Бұл «Қаржыға қатысты көзқарасты жаңарту» жобасының үшінші сабағы, бұл жобада біз инвестициялар және қаржы жөніндегі сарапшы Әсел Әуелбековамен бірге қаржылық ой-танымымызды жетілдіреміз.
Бұл материалдан қаржы ұйымдарын тексеру және алаяқтарға тап болмау жолдарын білесіздер.

Қаржы ұйымының лицензиясын қалай тексереміз?

(алаяқтарға алданып қалмау үшін)

Лицензия — бұл компанияның мемлекет қадағалауымен заңды жұмыс істеуінің басты белгісі. Егер ол болмаса — сіздің ақшаңызды ештеңе қорғай алмайды.

ЛИЦЕНЗИЯ дегеніміз, Бұл:

Реттеушінің нақты қаржылық қызметті жүргізуге арналған рұқсаты:

Банк қызметі
Микроқаржылық қызмет
Сақтандыру қызметі
Брокерлік қызмет
Басқа да қызметтер

Қазақстанда мұны ҚНРДА, яғни Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қадағалайды.

ҚНРДА не істейді?

1. Қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етеді

Қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалауға жауапты
Есептілікті тексереді

2. Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғайды

Өтініштерді қарастырады
Тексерулер мен инспекция жүргізеді
Санкциялар қолданады

3. Шара қолданады:

Нұсқама шығарады
Лицензияны уақытша тоқтатады
Лицензиядан айырады

Маңызды: лицензиясы жоқ компания — бұл әрдайым тәуекел. Ол заңнан тыс, оны ешкім бақылауда ұстамайды, ал ақшаны сот арқылы қайтару өте қиын.

лицензияны қалай тексерУГЕ БОЛАДЫ?

Кез келген қаржы ұйымына ақшаңызды сеніп тапсырмас бұрын, оны тексеріңіз. Бұл бір минуттай ғана уақыт алады, есесіне қанша қиындықтардан сақтайды.

1-қадам: Реттеушінің сайтына кіріңіз

Ресми дереккөздің бірін ашыңыз:

ҚНРДА

Қосымша ресурс

2-қадам: Компанияны тізілімнен тауып алыңыз

Тізілім дегеніміз не? Бұл Қазақстандағы қаржылық қызмет көрсетуге лицензиясы бар барлық заңды тұлғалардың тізімі.

Бұған кететін уақыт <1 минут. Егер компания тізілімде ЖОҚ болса – бұл қызыл белгі 🚩

3-қадам: Сылтауға сенбеңіз

Алаяқтардың жиі айтатыны:

«Біз құжаттарды тапсырып қойдық, растауын күтіп отырмыз»
«Біз басқа елде тіркелгендіктен (Багам және Кайман аралдары, Біріккен Араб Әмірліктері, АҚШ) лицензия жоқ»

Есте сақтаңыз:

Басқа елдің лицензиясы сізді қорғамайды – сіз ҚНРДА-ға шағымдана алмайсыз
Алаяқтарға алданған жағдайда, құқықтарыңызды қорғау қиынға соғады

Нақты нені тексеріп алу қажет?

ҚНРДА сайтында үлкен төрт санат бар.

1) Банк секторы

Мыналарды:

банкте лицензияның барын,
банк атауының тізілімдегі атаумен сәйкестігін,
топ–менеджмент туралы ақпаратты,
санкия салынғаны немесе нұсқама шыққанын тексереміз.

Сәйкес келсе → бәрі дұрыс. Сәйкес келмесе → жоламаңыз.

2) Сақтандыру секторы

Мыналарды:

сақтандырудың нақты түріне лицензияның барын,
компанияның мәртебесін,
компанияның жойылғандар тізімінде немесе жойылу барысында еместігін.

Жалған сақтандыру — алаяқтардың жиі қолданатын айласы.

3) БАҒАЛЫ қағаздар нарығы мен зейнетақы активтері

Егер сізге «инвестиция жасау» ұсынса, міндетті түрде мынаған көз жеткізіңіз:

компания — лицензиясы бар брокер/дилер,
бағалы қағаздар шығарылымы тіркелген,
инвестициялық портфельді басқарушыда рұқсат бар.

Егер ол жоқ болса — алдыңызда «инвестициялық алаяқтар»

4) ӨЗГЕ де қаржы ұйымдары

Бұл жерде микрокредит беретін және осыған ұқсас қызмет көрсететіндер туралы. 2021 жылдан бастап мұндай компаниялардың бәрі МҚҰ, кредиттік серіктестік немесе ломбард ретінде тіркелу керек.

Мыналарды тексеріңіз:

ҚНРДА лицензиясы бар ма және есептік тіркеуден өткен бе?
компания МҚҰ, кредиттік серіктестік және ломбардтар тізімінде ме?
Жалпы ақпарат және кредиттік бюро рұқсаты бар ма?

коллекторлық агенттіктердің толық тізімін

Қызыл белгілер 🚩 (Біреуін көрсеңіз — жоламаңыз)

Алаяқтардың белгілері:

Компания ҚНРДА тізілімінде жоқ
«Супер ұтымды ұсыныс» (айына >20%)
«Лицензия жуырда беріледі»
«Шетелде тіркелген»
Көрсетілетін қызмет түріне лицензияның сәйкес келмеуі
Басшының аты-жөні тізілімдегімен сәйкес келмейді
компания жойылу барысында
Қызметі уақытша тоқтатылған
Реттеушіден көптеген нұсқамалар

Ереже қарапайым: күмән болса → ақшаңызды салмаңыз.

Алаяқтарға тап болсаңыз не істеу керек?

Аса мұқияттылық та алаяқтардан әрдайым қорғай алмайды. Егер олардың тұзағына түсіп қалсаңыз – бастысы сабырлық сақтап, қарапайым амалдарды жасаңыз.

1-қадам. Өзара іс-қимылды бірден тоқтатыңыз

Ақша аудармаңыз және құжатқа қол қоймаңыз.

2-қадам. Дәлелдерді сақтаңыз

Жазысқан хаттар, хабарлама, скриншоттар, келісімшарт, деректемелер — бәрін.

3-қадам. шағым түсіріңіз

ҚНДРА-ға

В правоохранительные органы

Алаяқтардың әдеттегі қулықтары

Сізді алдау үшін алаяқтар түрлі қулық ойлап табады. Оларды бірден тану үшін ең жиі қолданатын қулықтарды талдап берейік.

❌ «Жаңа онлайн-банк» кірісі 40%. Тәуекелі жоқ салым!
❌ Микрокредит «күніне 0,1%» кіріс көзін растаудың қажеті жоқ. 5 минутта мақұлдайды.
❌ Сақтандыру «10 есе арзан»
❌ «Кепілді инвестиция» айына 20%. Офшорларға тіркеу.

Мұндай хабарламаны көрген сайын – жәй ғана тізілімге кіріп, тексере салыңыз. Тіпті жарнама өте сенімді көрінсе немесе таныстарыңыз кеңес берсе де. Тізілімде жоқ немесе лицензиясы жоқ компанияларға ешқашан сенбеңіз.